CHỔI THAN LÀ GÌ? PHÂN LOẠI VÀ CÁCH LỰA CHỌN PHÙ HỢP?
- Chổi than là gì?
Chổi than (carbon brush) là một vật tư có chức năng dẫn điện, truyền điện và kết nối điện từ bộ phận tĩnh (Stato) đến các bộ phận quay (Roto).
Chổi than được sử dụng trong động cơ điện AC hay động cơ điện DC, được dùng phổ biến trong nền công nghiệp sản xuất động cơ bằng dây quấn. Tùy vào tải trọng và dòng điện trong thực tế mà chất liệu được dùng làm tấm than có thể thay đổi. Ngoài thành phần chính là carbon còn có thể sử dụng thêm một số thành phần khác như đồng hay niken…
Chổi than được sử dụng trong rất nhiều công cụ, máy móc như: Máy hút bụi, máy mài, máy khoan, máy đánh bóng… Bởi vì đa số những công cụ cầm tay này đều hoạt động theo cơ chế truyền điện để tạo nên 1 lực xoay mạnh mẽ.
Bên cạnh đó, carbon brush còn dùng trong những loại máy dân dụng như: Máy xay sinh tố, máy hút bụi, máy sấy, máy băm… Chổi than được dùng trong hệ thống mô tơ của xe ô tô, xe cơ giới, xe máy và trong các động cơ của máy phát điện.
- Phân loại chổi than
- Chổi than đơn: là chổi than một miếng.
- Chổi than kép: là cặp chổi than được ghép lại với nhau từ 2 chổi than đơn bởi dây cáp thông thường hoặc đầu nối.
- Chổi than kết cấu sandwich: bao gồm 2 hoặc nhiều miếng than được ghép cứng với nhau và sử dụng như 1 chổi than. Các miếng than có thể là cùng vật liệu hoặc khác vật liệu.
- Chổi than tách: bao gồm 2 hoặc nhiều miếng không gắn lại theo chiều dày. Các miếng than có thể di chuyển tương ứng với nhau hoặc được sử dụng như 1 chổi than. Các miếng than có thể là cùng vật liệu hoặc khác vật liệu và được liên kết vật lý hoặc không liên kết vật lý.
- Cấu tạo chổi than
Hình dáng của chổi than giống như một chiếc bàn chải nhỏ được làm từ carbon. Một đầu của chổi than là tấm carbon được gắn với dây dẫn bằng đồng, một đầu dây còn lại là "đầu cốt" để có thể gắn vào khung hoặc giá đỡ.
Chổi than tiếp xúc liên tục và cung cấp điện cho cổ góp bằng một lò xo còn gọi là nhíp. Có một số dạng lò xo được dùng phổ biến trong chổi than có thể kể đến như: Lò xo cò mổ, lò xo lá, lò xo cuộn.
Một đầu dây dẫn chổi than được nhà sản xuất thiết kế nằm bên trong miếng than khoảng từ 3.0 – 5.0mm phần tiếp xúc này sẽ được gắn keo hoặc sử dụng chốt. Ở bên ngoài tấm than thường được đánh dấu để người sử dụng có thể nhận biết dây dẫn cắm vào bên trong miếng than ở khoảng nào, việc này giúp cho người dùng nhận biết được độ mòn của chổi còn bao nhiêu, sắp cần thay thế chổi than hay chưa.
- Nguyên lý hoạt động
Đầu carbon của chổi than sẽ được phần lò xo đẩy sao cho tiếp xúc liên tục và trượt trên cổ góp điện, điều này giúp việc duy trì dòng điện cho phần Roto được liên tục.
Để chổi than có thể di chuyển dễ dàng khi lò xo đẩy nó tiếp xúc với cổ góp thì khoảng cách từ cạnh chổi đến bề mặt cạnh giá đỡ được nhà sản xuất thiết kế sao cho khe hở chỉ rộng khoảng 0.8 - 1mm. Nếu khoảng cách này không đạt chuẩn (rộng hơn hoặc hẹp hơn khoảng cách 0.8 – 1.0mm) sẽ dẫn tới việc chổi bị hỏng hoặc hoạt động không ổn định.
- Khoảng cách chổi với giá đỡ lớn hơn 1.0mm: có thể khiến chổi bị rung lắc khiến cho tiếp xúc không ổn định, hoạt động lâu dễ khiến chổi mòn không đều, dễ phát ra tia lửa điện.
- Nếu khoảng cách chổi than với giá đỡ nhỏ hơn 0.8mm: sẽ khiến trong quá trình sử dụng chổi sẽ bị giãn nở do nhiệt độ cao, việc này khiến cho chổi có thể bị kẹt và làm hỏng luôn giá đỡ cùng chổi than.
- Cách lựa chọn chổi than phù hợp
Trong quá trình sửa dụng và vận hành các thiết bị điện có chổi than thì việc chổi bị mòn đầu carbon là điều tất yếu. Lúc này việc cần làm là thay chổi than cho thiết bị.
Để chọn mua được loại chổi than phù hợp bạn cần chú ý đến các thông số sau:
- Nắm được thông số chổi than: Mã chổi, kích thước chổi (bề dày, rộng bao nhiêu, dài bao nhiêu), dây dẫn điện là loại nào đường kính bao nhiêu, thông tin về đầu cốt.
- Nắm được thông số động cơ: Tốc độ quay, dòng điện sử dụng, công suất của thiết bị hay điện áp.
Hiện nay mặc dù đã có loại động cơ không sử dụng chổi than cho tuổi thọ lâu hơn, công suất cao hơn, không mất thêm chi phí bảo trì thay chổi, tuy nhiên, các thiết bị sử dụng chổi than vẫn được sản xuất và sử dụng rất nhiều do giá thành rẻ hơn hẳn. Vì vậy trong tương lại vẫn sẽ còn rất nhiều thiết bị sử dụng chổi than như một bài toán kinh tế.
Chổi than Kyntec: https://kynkovietnam.com/choi-than-kyntec
Tham khảo: khoakimaks.com
